Emashumini ambalwa eminyaka adlule, ulwandle luye lwabona izimo eziye zadida amatilosi nososayensi. Emagumbini amaningi omhlaba, amaqembu ama-orcas asendle avele kungazelelwe ngaphambi kwabantu ukuze ashiye inyamazane noma izinto eduze kwawo., njengokungathi bafuna uhlobo oluthile lokuthintana olungakaze lubonwe phakathi kwezilwane ezihlukahlukene kangaka.
Lokhu kulandelana kweziqephu akukona nje umcabango nje. Ucwaningo lwakamuva, olushicilelwe ku Ijenali ye-Comparative Psychology, iqoqe amacala angama-34 lapho i-orcas inikela ngenyama nezinye izinto kubantu phakathi kuka-2004 no-2024Lesi simo sisukela eCanada naseNorway kuya eNew Zealand nase-Argentina, futhi sihlaziywe amaqembu amaningana ocwaningo lwamazwe ngamazwe.
Isenzakalo somhlaba wonke: i-orcas eletha "izipho" kubantu
Iphethini ebhaliwe iyamangalisa njengoba ingavamile. I-Orcas yobulili obuhlukahlukene nobudala isondela kubantu-ezikebheni, ngenkathi itshuza, noma ngisho nasogwini-futhi ibeka inyamazane efile noma izinto, bese uhlala ubheka ukusabela..
Sekukonke, ukuhlangana kuqoshwe ezilwandle ezine nasezindaweni ezihlukene eziyisithupha ze-orca. Phakathi kwezinto ezinikezwayo kukhonade peces kanye nezilwane ezincelisayo zasolwandle izinyoni, izilwane ezingenamgogodla, ezihuquzelayo kanye nolwelwe. Ngokusobala, "isipho" asiyona into eyenzeka ngengozi: ku-97% yezenzakalo, i-orcas yahlala inake impendulo yomuntu, ibuyisela noma ilahle into kuye ngokuthi ukusebenzisana..
Izimo eziphawulekayo zihlanganisa abantu abafana no-Akela noQuiver eCanada, abafaka izinyoni eduze komcwaningi; UFunky Monkey, insizwa esencane yaseNew Zealand, eyanikela ngokuphindaphindiwe intiyo; kanye ne-orca yaseNorway eya kumtshuzi ephethe i-jellyfish. Izimo ezihlukene ziphakamisa ukuziphatha okusabalele esikhundleni esisodwa esikhethekile endaweni ethile noma i-pod.
Ukucabangela abanye abantu, ilukuluku noma ukudlala?
Yini ekhuthaza lawa ma-orcas ukuthi abelane nathi? Ukwabelana ngokunyamalala phakathi kwamalungu eqembu kuvamile ekuphileni komphakathi kwalawa ma-cetaceans. Nokho, ukwabelana ngayo nabantu kuyivelakancane kakhulu., kwaze kwaba seqophelweni lokuvula inkulumo-mpikiswano yesayensi ngezisusa zayo.
Abacwaningi bacabangela izincazelo eziningana:
- Izindleko eziphansi kanye nokungabikho kokuncintisana: Njengoba zombili lezi zinhlobo ziyizilwane ezidla ezinye, ukwabelana nabantu akubangeli ubungozi noma ukulahlekelwa okukhulu ku-orca.
- Ilukuluku nokuhlolaAma-Orcas ayizilwane ezihlakaniphe kakhulu futhi kungenzeka ahlola ukusabela komuntu, ikakhulukazi uma kuziwa ezintweni ezingajwayelekile.
- Ukudlala komphakathi nokufundaCishe ukusebenzelana okune kokuyishumi kwakunengxenye yokudlala, njengokubamba ngokuphindaphindiwe nokukhulula inyamazane, mhlawumbe njengengxenye yenqubo yokufunda ngezinye izinto eziphilayo.
- Isiko lamasikoKweminye imiphakathi, lesi senzo kungenzeka sakha isiko elisha ngaphakathi kwesiko lamaqembu athile e-orcas.
Into emangalisa kakhulu ukuthi ngokuvamile abagcini nje ngokuphinda isenzo, kodwa futhi bavumelanise ukuziphatha kwabo ngokuvumelana nokusabela komuntu, okuphakamisa inhloso yokuxhumana noma okungenani yokuhlola.
Imithelela yesayensi: Bangakwazi yini ukuba nethiyori yengqondo?
Kungenzeka ukuthi ama-orcas akhombisa uhlobo oluthile i-altruism jikelele Kungeminye yemibuzo esetafuleni. Ucwaningo lwangaphambilini lubhale ukuziphatha okufanayo ezinkambini, ezindlovu, nakwamanye ama-cetaceans, kodwa Esimeni salokhu kuhlangana, ukungabikho kwenzuzo esheshayo noma ukubuyisana kuyagqama..
Abanye ochwepheshe, njengomcwaningi uLori Morino, basikisela lokho Lezi zenzo zingabonisa ukuqonda ukuthi abantu banezinhloso nemizwelo ehlukile kweyomuntu., lokho okwaziwa ngesayensi ngokuthi "inkolelo-mbono yengqondo." Kuze kube manje, lesi sici sokuqonda siye sabangelwa izinhlobo ezimbalwa kuphela.
Elinye iphuzu eliyisihluthulelo ubunkimbinkimbi bamasiko obubonakalayo be-orcas: bahlala emaqenjini emindeni ebumbene futhi bangadlulisela ulwazi, imikhuba, ngisho namasu okuzingela phakathi kwezizukulwane, okwenza kube lula ukuvela kwamasiko amasha.
Isibopho esikhulayo phakathi kwabantu nama-cetaceans?
Akufanele kukhohlwe ukuthi, nakuba lezi ziqephu zingase zibonakale zithandekayo, ama-orcas aseyizilwane zasendle. Abacwaningi bagcizelela ukuthi lolu hlobo lokuxhumana akufanele lukhuthazwe noma lufunwe ngenkuthalo.Nakuba zingekho izigameko ezibulalayo ezaziwayo endle, ukuziphatha okunolaka ekuthunjweni nezimo eziyingozi ezihilela izikebhe zenzekile.
Ukuvela kwalokhu kuziphatha okungajwayelekile kodwa okubhalwe ngokwandayo kugqugquzela ukuzindla ngezinguquko ezingaba khona ebudlelwaneni phakathi kwabantu nama-cetaceans amakhulu, ikakhulukazi emhlabeni lapho ukuba khona kwabantu olwandle kwanda unyaka nonyaka.
Ukubhala kanye nokuhlaziya ngasinye salezi zenzakalo kungasikhanyisela ekuziphendukeleni kwenhlakanipho yezilwane kanye nekhono lokusungula amabhuloho okuxhumana phakathi kwezinhlobo zezilwane ezisuswe kuze kube manje ngokwemibandela yokuziphendukela kwemvelo.
Isayensi isenemibuzo eminingi evulekile, kodwa ukutholwa okusha ngakunye kulo mkhakha kusimema ukuthi sicabange kabusha ukuthi kungakanani esikwaziyo (noma esingakwazi) ngezwe lemvelo. I-Orcas, ngokuthinta kwayo okungajwayelekile kanye nobuchopho obukhulu bezenhlalo, iqinisekisa ukuthi umngcele phakathi kwezinhlobo zezilwane ungase ungenelele kakhulu kunalokho ebesikusola.